MENA Mediatips oktober 2024
MENA Mediatips oktober 2024
Een maandelijkse selectie van (nieuwe) verhalen en inzichten uit de regio
Hallo lieve mensen!
Het einde van de maand is weer bereikt, dus het is weer tijd voor een nieuwe MENA Mediatips. In deze editie: een hartverwarmende documentaire over een Marokkaanse familie, het boek dat mijn kijk op de oorlog in Syrië totaal veranderde en (een first) mijn eigen stuk over de Israëlische oorlogsdoctrine achter de destructie in Gaza en Libanon.
Veel leesplezier!
Aït Ishaq: Le voyage de Abdel-Salam
In Aït Ishaq, de debuutfilm van regisseur en componist Salim Haase, gaat Haase op zoek naar wie zijn overleden vader Abdel-Salam eigenlijk was. Op zichzelf een bekent plot voor menig documentaire en arthouse film, maar Aït Ishaq wist mij op veel vlakken te verrassen. Voornamelijk omdat er niks schuurde in de film - en dat maakte het juist zo goed.
Het is een hele liefdevolle film. Haase neemt je mee langs intieme momenten met zijn familieleden in het Marokkaanse dorp Aït Ishaq, waarmee hij praat over wie zijn vader was. Maar de film gaat niet alleen over zijn vader: nog meer gaat de film over de warme familiebanden en vrienden die zijn vader tijdens zijn leven heeft gemaakt.
De film heeft soms een Wes Anderson-achtige feeling door de voice-over en tekstkaartjes waarmee bepaalde woorden duidelijker worden gemaakt. Het verheft de dagelijkse taferelen in het dorp bijna tot een soort sprookje, met het schilderachtige Atlasgebergte op de achtergrond. Door de voice-over wordt het verteld in de derde persoon: we zien Haase, de regisseur van de film, maar er wordt ook over hem vertelt. Waar hij mee worstelt, welke positie hij heeft in de familie, welke verstandshouding hij met hen heeft. De film voelt daardoor heel oprecht.
Op het moment dat ik mij realiseerde dat er over niemand in de film slecht werd gesproken, werd dit bevestigd door de voice-over die vertelde dat Abdel-Salam nooit slecht over iemand sprak. Misschien is dat waarom de film mij zo aansprak: vaak heeft een familie geportretteerd in een documentaire iets disfunctioneels, maar Aït Ishaq laat zien dat juist een teder familieportret net zo boeiend kan zijn om naar te kijken.
De film is tot 6 januari 2025 te zien op Picl.
Inside Turkey’s EU-Funded Deportation Machine - New Lines Magazine
Ik doe al jaren onderzoek naar de gevolgen van het Europese migratiebeleid, specifiek naar wat wij ‘opvang in de regio’ noemen. Het is de gouden standaard in ons beleid, de holy grail om migratie naar Europa tegen te gaan. Niet alleen voor rechtse, maar ook voor linkse partijen. Het zou niet alleen beter zijn voor vluchtelingen zelf, want wie bij de buren verblijft hoeft zich minder aan te passen en kan sneller naar huis wanneer dit mogelijk is, maar wij (de EU) hoeven ook geen vluchtelingen binnen te laten. Win-win dus, zou je denken.
Dit klinkt in theorie leuk, maar is verre van de waarheid. En deze maand kwam er een rammer van een onderzoek uit die de realiteit van regionale opvang in al haar lelijkheid liet zien. In een groot samenwerkingsverband onder leiding van Lighthouse Reports (waar onder andere NRC aan meewerkte) onderzochten 21 journalisten hoe de EU detentiecentra in Turkije financiert voor illegale deportatie naar Syrië. Uit het onderzoek blijkt dat de EU ruim 200 miljoen euro heeft gestoken in het opzetten van deze centra. Niet alleen zijn deze geforceerde deportaties in strijd met het non-refoulement beginsel, waarin de onvrijwillige terugkeer van vluchtelingen illegaal is gemaakt in internationaal recht, maar in deze detentiecentra worden vluchtelingen ook nog gemarteld en mishandeld. Als ik het nieuws volg over de normalisatie tussen Turkije en Syrië met dit in mijn achterhoofd, houd ik mijn hart vast.
De resultaten van het onderzoek las ik zelf in New Lines Magazine, maar het onderzoek is ook in het Nederlands te lezen in NRC, beide (mede) geschreven door Melvyn Ingleby. Belangrijke stukken, zéker nu migratie zo’n thema is geworden in de Nederlandse en Europese politiek.
Wie op Netflix zoekt naar Arabische films en series, zal niet erg enthousiast worden. Vanuit Nederland is het aanbod erg beperkt (hoewel een VPN al wonderen doet), maar als je niet op zoek bent naar een romantische komedie of actiefilm ben je snel uitgekeken.
Voor de filmhuisliefhebber is er een alternatief: AFLAMUNA (‘onze films’ in het Arabisch). Deze non-profit organisatie toegewijd aan het beschikbaar maken van onafhankelijke Arabische films maakt elke twee weken een selectie films die je vervolgens gratis via hun platform kunt kijken.
Gratis? Ja, helemaal gratis.
De films zijn allemaal Engels ondertiteld, en daardoor ook te volgen als je geen Arabisch verstaat. Omdat het aanbod zo snel verandert is het lastig om specifieke films te tippen, dus hou vooral de website in de gaten. Maar dat er veel moois op staat kan ik je verzekeren. Zo zag ik deze maand de korte documentaire ‘Al-Marj’ (Engelse titel ‘The Land’, hoewel ‘al-marj’ beter te vertalen is naar ‘the meadow’) over de Bisri-dam in Libanon, en hoe deze natuurramp in de maak werd voorkomen door de lokale bevolking en activisten.
Burning Country: Syrians in Revolution and War - Robin Yassin-Kassab en Leila al-Shami
Dit boek heeft mijn kijk op de oorlog in Syrië helemaal veranderd. Van de verschrikkingen tijdens de oorlog was ik tot op zekere hoogte bewust. Wat ik niet wist, was dat de start van de revolutie in 2011 van Syrië ook een broedplaats voor democratische experimenten maakte.
Auteurs Robin Yassin-Kassab en Leila al-Shami introduceren je aan talloze activisten, academici, journalisten, ambtenaren en zorgmedewerkers die op kleine schaal probeerden een alternatief systeem te bouwen voor het Syrië na Assad. In verschillende steden popten burgerinitiatieven uit de grond, waarbij verschillende manieren om de macht te spreiden in de gemeenschap werden getest - de een succesvoller dan de ander.
Het is een kant van de revolutie (en de daaropvolgende oorlog) waar wij in Nederland weinig over hebben gehoord. In de media werd het geframed als een conflict tussen de regering en de rebellen, en uiteindelijk ook tegen IS. Dit laatste zoog vervolgens onze aandacht op, waardoor we bijna vergaten hoe afschuwelijk het bewind van Assad was voor Syriërs. Burning Country laat daarmee zien hoe erg de internationale gemeenschap Syriërs in de steek heeft gelaten - en zo bij heeft gedragen aan de verwoesting van dit prachtige land.
Je kunt het boek kopen via Libris en bol.com.
Achter de Frontlinie met oorlogsverslaggever Rudi Vranckx
Ik ben al jaren een VPRO Frontlinie-fan. Het documentaire programma van Bram Vermeulen is naar mijn mening een van de betere programma’s over ontwikkelingen in de wereld. Sinds dit jaar zit daar ook een podcast bij waarin Vermeulen in gesprek gaat met journalisten en academici over onze rol in de conflicten van deze tijd. Een welkome toevoeging als je het aan mij vraagt.
Het zijn kritische gesprekken, waarin ook de journalistiek niet wordt gespaard. Zijn meest recente gesprek met de Vlaamse oorlogsverslaggever Rudi Vranckx was hier een mooi voorbeeld van. Kijkend naar de oorlog in Gaza bespreken de mannen de rol van de journalistiek in de verslaggeving en de beeldvorming over de oorlog. Wat zij zien zou een waarschuwing moeten zijn voor ons allemaal: Europa verliest haar geloofwaardigheid als baken van mensenrechten en humanitair recht door de manier waarop zij zich opstelt in conflicten wereldwijd - zeker in Gaza.
Je kunt de aflevering luisteren via Spotify.
Testimonies from Beirut - L’Orient Today
Vorig jaar woonde ik een aantal maanden in Beiroet. Ik kan je niet omschrijven hoe het is om elke dag te zien hoe het land en de stad waar je van houdt wordt gebombardeerd, en hoe het voelt om dagelijks te moeten checken of iedereen nog leeft.
Er zijn duizenden artikelen die ik hierover zou willen en kunnen delen. Maar ik laat het voor nu bij de reeks interviews die de Libanese krant L’Orient Today heeft gedaan waarin mensen hun leven tijdens de oorlog beschrijven.
Je kunt alle afleveringen bekijken via deze playlist op YouTube.
Après le déluge, the Haftars - Mada Masr
10 september 2023. In de tropische storm Daniels breken twee dammen in de buurt van de stad Derna in Libië. Meer dan 5.000 mensen komen om het leven, en ruim een jaar later zijn nog steeds duizenden mensen vermist. De VN, de EU en de Wereldbank schoten het Noord-Afrikaanse land te hulp met 1,6 miljard dollar om de wederopbouw van de stad spoedig te laten verlopen.
Maar waar het geld heen is gegaan, is onduidelijk.
In een gedetailleerde reconstructie laat Egyptisch onderzoeksjournalistiek platform Mada Masr zien hoe de familie van Khalifa Haftar, die het oosten van Libië beheerst, via verschillende constructies het zeggenschap over de hulpgelden naar zich toe hebben getrokken. Het is een bizar verhaal over corruptie, familieconflicten en een complex politiek schaakspel. Het resultaat: een groot deel van de slachtoffers van de ramp zit nog steeds zonder huis en zonder perspectief.
Het artikel is te lezen via deze link.
Funky en dromerig. Zo klinken de nieuwe nummers van AySay, de Deense Turks-Koerdische band onder leiding van zangeres Luna Ersahin. Vooral hun laatste nummer Tu Bi Xer Hatî brengt de dromerige vibe van hun muziek naar een hoger niveau. Ze maken naar eigen zeggen een blend tussen Anatolische psychrock en Nordische electropop. En dat is wat je krijgt: soepele gitaarriftjes met de zachte stem van Ersahin meanderend van Turks naar Koerdisch en soms zelfs een beetje Deens.
Ik was nog niet bekend met AySay voor hun nieuwe nummer Moda plots in mijn tijdlijn popte. Voor ik er erg in had zat ik hun laatste album Köy op repeat te luisteren. Ik kan mij voorstellen dat het een perfect album is voor een zomerse roadtrip - of dit klopt kan ik volgend jaar pas bevestigen.
Buitensporig geweld in Gaza en Libanon: de Israëlische strategie - Vrij Nederland
En dan als laatste een shameless plug: voor Vrij Nederland schreef ik deze maand een analyse over de Israëlische oorlogsdoctrine achter de bombardementen in Gaza en Libanon. Het gebruik van disproportioneel geweld is in de oorlogsvoering van Israël niet iets nieuws, maar is erin verankerd.
Voor het artikel las ik tientallen analyses, interviews, rapporten, interviews en andere documenten van mensenrechtenorganisaties, de Verenigde Naties, en Israël zelf. Wat mij het meest trof was hoe Israëlische generaals en politici nooit hebben verbloemd wat ze van plan zijn. Ze gebruiken zelf de bewoording ‘disproportioneel geweld’. Ze geven zelf aan dat ze geen onderscheid maken tussen militaire en burgerdoelen. Ze vertellen zelf dat het doel van hun aanvallen destructie is, niet het direct raken van de vijand.
En moeilijk was het ook niet te vinden. Op de website van de Israëlische overheid in bij grote denktanks als The Institute for National Security Studies kun je deze uitspraken makkelijk vinden in het Engels. De rapporten van mensenrechtenorganisaties over schendingen van het oorlogsrecht door Israël zijn eindeloos. Elke keer weer is de conclusie hetzelfde: Israël gebruikt disproportioneel geweld tegen de burgerbevolking en dit is illegaal. Kortom: we weten al decennia exact hoe Israël zich gedraagt in een oorlog.
Je kunt het stuk lezen via deze link.