MENA Mediatips september 2024
Een maandelijkse selectie van (nieuwe) verhalen en inzichten uit de regio
Ik ga eerlijk zijn: september was een emotionele maand. De 16de was het twee jaar sinds de moord op Jina Mahsa Amini, waarop grootschalige demonstraties volgden en veel Iraniërs van het leven zijn beroofd door het Iraanse regime. De oorlog in Gaza gaat door, en ook wordt nu mijn geliefde Libanon door Israël gebombardeerd.
Ik weet niet zo goed wat ik nog moet zeggen. Dus bij deze: wat ik heb gelezen, gezien, en beluisterd deze maand. Onder andere veel films, mijn favoriete Egyptische wetenschapsshow en een nieuwe Bahreinse discoplaat.
Wat is de waarde van een Arabisch leven? - NRC
In oktober 2023 woonde ik in Libanon in de hoofdstad Beiroet. Samar, bij wie ik in huis woonde, en ik waren beide ziek die week van 7 oktober. De week die volgde zaten we permanent op de bank afwisselend van Al-Jazeera naar lokale zenders te zappen. Soms keek ik op mijn laptop naar het nieuws in Nederland, schreeuwde uit frustratie naar mijn scherm en liep terug naar de woonkamer.
Al snel opende het front in het zuiden van Libanon, wat voor Samar extra beladen was. Zij had de oorlog met Israël in 2006 meegemaakt als puber en kon zich alsof het gisteren was herinneren hoe rond haar huis bommen vielen. Toen het nieuws naar buiten kwam dat journalist Issam Abdallah tijdens een gerichte aanval van Israël op een groep journalisten was vermoord, moest Samar haar zus, een goede vriendin van Issam, bellen om het nieuws te brengen. Haar zus schreeuwde, ik kon het op afstand door de telefoon horen. Een jaar later galmt die schreeuw nog na in mijn hoofd.
Wat valt er te zeggen over de afgelopen paar weken, de afgelopen paar maanden? Ik ben eerlijk gezegd de woorden kwijtgeraakt om iets coherents te zeggen dat de lading van het verdriet en de woede dekt. Gelukkig zijn er mensen zoals journalist Farah-Silvana Kanaan die hier wel toe in staat zijn. Ik heb haar column in NRC ademloos gelezen, en hoop dat jij dat ook doet.
Leven in een dictatuur is niet alleen gewelddadige repressie. Het sijpelt door tot in de diepste groeven van het dagelijkse bestaan. Die realiteit, de uitwerking van repressie in het alledaagse, laten regisseurs Ali Asgari en Alireza Khatami steengoed zien in hun film Terrestrial Verses.
Het is niet een verhaal met één hoofdpersoon die je van begin tot eind volgt. Het zijn negen korte scènes, negen confrontaties met de vertegenwoordigers van het regime. De bureaucratische realiteit van onderdrukte levens, en hoe dit elke dag weer wordt herhaald. Je komt de vertegenwoordigers van het regime overal tegen in de samenleving: het is de agent bij het bureau, de ambtenaar waar je je rijbewijs van krijgt, de docent op school. Je kunt het nooit goed doen, en alles wat je zegt is per definitie fout. In het beste geval is het omslachtig, meestal gekmakend.
Je kunt de film tot 25 november kijken op Picl via deze link.
Dan een ‘Buiten Westen’ first: een lezerstip! Shout-out naar Daniël Mol, en zie dit vooral als een uitnodiging om jouw favorieten uit de regio met mij te delen. Wie weet haalt het de volgende editie!
Het Bahreins-Britse DJ duo Dar Disku lanceerde 27 september hun debutalbum. Voor de disco- en funkliefhebbers onder ons echt een aanrader. Hun inspiratie is breed, zoals ze zelf omschrijven op hun website: ‘From learning about the microtonal arrangements in Farsi music and South Indian polyrythms, to the 1970s punk rock and psychedelia movements in Egypt, Lebanon, and Iran, they [Mazen al-Maskati en Vish M, Dar Disku] are constantly thinking about what comes next.’ Hoe vet.
Het album is nog maar een paar dagen uit, maar ik heb ‘m nu al een paar keer van voor naar achteren geluisterd. Je kunt het album vinden op de meeste streamingsdiensten, zoals hier op Spotify.
Hassan Nasrallah, the wars that shaped the myth - L’Orient Today
Hassan Nasrallah, de leider van Hezbollah, is gedood in de bombardementen vrijdagnacht in Dahieh. Dat hij een controversieel figuur is, is een understatement. Het is daarom lastig om hem en Hezbollah in al hun facetten te vangen in een necrologie- de meeste zijn dus ook niet zo goed. De enige necrologie die ik tot nu toe heb gelezen die ik zou aanraden is die van de Libanese krant L’Orient Today. Mocht je meer willen weten over wie hij was, over Hezbollah en zijn rol in Libanon, zou ik dit stuk lezen.
This is not a dance - Nastaran Razawi Khorasani & Theater Rotterdam
Op de dag na 16 september, twee jaar nadat Jina Mahsa Amini overleed na de coma waar ze in was geslagen door de Revolutionaire Garde, liep ik met een knoop in mijn maag naar Theater Kikker in Utrecht. Ik wist dat dit voor mij een emotionele voorstelling zou worden. In This is not a dance geeft theatermaker Nastaran Razawi Khorasani het woord aan dansers en choreografen in Iran die daar volgens de wet niet mogen dansen - en daarmee een groot risico nemen.
De voorstelling is een aaneenrijging van interviews, waarin je met spanning afwacht tot er tóch gedanst wordt. Maar Nastaran blijft lang roerloos staan. De setting wordt daardoor verrassend intiem. Vooral de laatste scène, die ik niet ga spoilen, heeft mij diep ontroerd. Tijdens de voorstelling flitsten in mijn hoofd de momenten die ik zelf heb gedanst in Iran. Alle momenten die ik had kunnen dansen, maar dat niet heb gedaan. Alle keren dat ik daar mensen heb zien dansen, met gevaar voor eigen leven. Voor even een gevoel van vrijheid, hoe kort ook.
This is not a dance speelt nog vijf keer in oktober, de speellijst kun je vinden via deze link.
Waarom halen we de ene vluchteling met onze eigen auto op en laten we de andere verdrinken aan de grenzen van Europa? Waarom kunnen we voor de een wél empathie opbrengen, en de ander niet? En wat als jij degene bent die onderaan de empathieladder staat?
Het zijn diep ongemakkelijke vragen, die beeldmaker Tina Farifteh stelt in haar debuutfilm Kitten of vluchteling. Misschien wel vragen die we te ongemakkelijk vinden om te beantwoorden. En dat maakt de film zo sterk: het gaat namelijk niet over vluchtelingen, maar over ons. Wij, degenen die toekijken.
Ik kan mij geen relevantere film bedenken in dit politieke klimaat.
Je kunt de film bekijken via NPO Start.
Al-Daheeh
Anderhalf jaar geleden tipte ik mijn favoriete Egyptische wetenschapsshow al op De Correspondent, maar graag deel ik hem ook met jullie hier. Want afgelopen maand heb ik er weer flink van genoten.
Al-Daheeh is een YouTube-show met miljoenen kijkers. Hierin bespreekt Ahmed al-Ghandour in de rol van zijn geliefde karakter al-Daheeh (vrij vertaalt als ‘de nerd’ in Arabisch) een eindeloze hoeveelheid onderwerpen. Misschien wil je wel meer leren over Ierland, of over hoe propaganda werkt? Van het binaire talstelsel tot de geschiedenis van de Arabische taal - al-Daheeh legt het je uit.
De show is in het Arabisch, maar gelukkig te volgen met Engelse ondertiteling. En mocht je niet weten waar je moet beginnen, dan kan ik deze aanraden over hoe je paspoort je leven bepaalt.
Afgelopen maand heb ik bijna niks anders gedaan dan het nieuws in Gaza en Libanon volgen. Het was lastig op de hoogte te blijven van wat er verder in de wereld gaande was, zeker in de rest van West-Azië en Noord-Afrika. Gelukkig is een van mijn favoriete politieke podcasts, The New Arab Voice, terug van haar zomerstop om mij hierbij te helpen.
De podcast van het journalistieke platform The New Arab verdiept zich wekelijks in een ander relevant onderwerp uit de regio. En juist nu het nieuws gedomineerd wordt door de oorlog in Gaza en Libanon kijkt de podcast naar onderbelichte gebeurtenissen die niet minder belangrijk zijn. Het machtsspel rond de Centrale Bank van Libië bijvoorbeeld, of de normalisatie onderhandelingen tussen Turkije en Syrië - iets wat enorme gevolgen kan hebben voor de miljoenen Syriërs in Turkije en Noord-Syrië.
Luister de podcast hier via Spotify.
Één foto. Dat is alles wat er van de nasleep van de broodopstand in 1981 in Casablanca over is aan beeld. Wat er die dag gebeurd is, is daardoor niet goed bewaard gebleven. Hoe ga je daar als filmmaker mee om, als je zo weinig beeldmateriaal hebt om mee te werken?
Je maakt het zelf.
In de documentaire The Mother of All Lies van regisseur Asmae El Moudir maakt zij, samen met haar vader, door middel van maquettes een reconstructie van wat er die dag is gebeurd. De film is super knap gemaakt en is zo intiem dat je je bijna bezwaard voelt dat je erbij mag zijn. Aan de hand van de herinneringen van familieleden en buurtbewoners bespreken zij wat nooit besproken wordt. De film laat goed de dynamiek van zwijgen zien, hoe een angstcultuur zich ontwikkelt in een gezin waarin geen woord over dat ene trauma wordt gerept.
Je kunt de film via Pathe Thuis bekijken.